دانش نامه

انواع مس

براساس تحقیقات زمین‌شناسی ایالات متحده، مس پس از آهن و آلومینیوم به عنوان سومین فلز صنعتی پر مصرف در جهان قرار دارد. حدود سه چهارم از این فلز برای ساختن سیم‌های برقی، کابل‌های ارتباطی و الکترونیک به کار می‌رود.

حدود دو سوم مس موجود در زمین در سنگ‌های آذرین (آتشفشانی) یافت می‌شود و حدود یک چهارم در سنگ‌های رسوبی رخ می‌دهد. این فلز انعطاف‌پذیر است و گرما و برق را به خوبی هدایت می‌کند به همین دلیل به طور گسترده‌ای در الکترونیک و سیم‌کشی از آن استفاده می‌شود.

فلز مس نسبتاً قرمز رنگ است و از خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار است.(در بین فلزات خالص، تنها خاصیت هدایت الکتریکی نقره در حرارت اتاق از مس بیشتر است)، چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد، احتمالاً فلز مس قدیمی‌ترین فلز مورد استفاده انسان می‌باشد. مس علاوه بر این‌که در سنگ‌های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود.

این عنصر یکی از معدود فلزاتی است که در طبیعت به شکل فلزی قابل استفاده وجود دارد.

انسان پس از کشف سنگ و گل برای تامین نیازهای خود به فلز، از روی استفاده نمود. در میان فلزات، مس نسبت به سایر فلزات دیگر به صورت خالص در طبیعت مورد استفاده قرار می‌گرفت. برای درخشان شدن و مراقبت بیش‌تر ظروف مسی طبق بررسی‌ها و مطالعات انجام شده توسط باستان‌شناسان تا پیش از قرن پنجم، از مس خالص استفاده می‌شد که با استفاده از چکش‌کاری سرد به آن فرم می‌دادند.

در سال‌های اخیر طبق اسناد و مدارک موجود که از سراسر نقاط ایران به دست آمده است می‌توان از مرکز تا شمال ایران را به عنوان قدیمی‌ترین مراکز فلزکاری دنیا و نیز فلزکاران ایران را از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان نامید، به همین دلیل معادن مس در ایران به وفور قابل رویت است.

مس از آن دسته فلزاتی است که جذب آهن بسیار زیاد دارد به همین دلیل برای رساندن اکسیژن به تمامی‌ اندام‌های بدن نقش مهمی‌ را ایفا می‌کند.

از خواص مس می‌توان به این موارد اشاره نمود:

* مس باعث افزایش رشد بیشتر بدن می‌شود و همچنین به آنزیم‌های بدن و بهبود سلامتی بدن کمک شایانی می‌کند.

* مس برای جلوگیری از پیری زودرس و افزایش انرژی و قوای جسمانی بسیار مفید و موثر می‌باشد.

* منظم بودن ضربان قلب و غده تیروئید

* ‌ترمیم و بهبود زخم‌ها

* کاهش کلسترول خون

* بالا رفتن گلبول‌های قرمز خون

تمامی‌ این عوامل از مزیت‌های استفاده نمودن از ظروف مس برای سلامتی و بدن است.

فلز مس یکی از موادی است که در ساخت و تولید مصالح و لوازم تزئینی و فرم دادن به فلزاتی مانند طلا و نقره به‌کار می‌رود و در تولید آثار هنری و صنایع‌ دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از فلز مس در جهت تولید آثار هنری ایران مانند ساخت ظروف و اشکال مسی و شکل‌گیری زیرساخت آثاری مانند میناکاری اصفهان و فیروزه کوبی، ملیله‌کاری و قلم‌زنی، حکاکی و سایر هنرهایی از این دست مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اهمیت مس در هنر میناکاری بسیار زیاد است و جلوه و زیبایی آثار میناکاری را چندین برابر می‌کند.

روش‌های مختلفی برای نگهداری از ظروف مسی وجود دارد از جمله:

  1. در صورتی که می‌خواهید لکه‌ها و یا آلودگی‌هایی که بر روی ظروف مسی ایجاد شده است را برطرف نمایید، می‌توانید از یک تکه پیاز استفاده کنید، با این شیوه شما می‌توانید ظروف تمیز‌تری داشته باشید.
  2. هنگام شستشوی ظروف مسی حتماً از یک اسفنج نرم استفاده کنید.
  3. در صورت امکان از قرار دادن ظروف مسی در داخل ماشین ظرفشویی اکیداً خودداری نمایید و پس از شستشو سریع آن را خشک کنید.
  4. هنگام استفاده یا شستشو از ظروف مسی مراقب باشید که لایه پوششی محافظ از بین نرود.
  5. در صورتی که ظروف مسی شما خیلی کثیف است برای این که براق و درخشان شود می‌توانید از نصف لیمو‌ترش و مقداری نمک یا از مخلوط سرکه و نمک بر روی بخش مورد نظر استفاده نمایید و برای تمیز کردن ظروف مسی به کار ببرید.
  6. همچنین می‌توانید برای تمیز‌تر شدن ظروف مسی از یک قاشق غذا خوری نمک و یک پیمانه سرکه سفید و مقداری کمی‌ آب کمکه گرفته و داخل ظروف مورد نظر بریزید و محلول را روی اجاق گاز قرار دهید تا بجوشد. سپس آن را با محلول صابون و آب جوش شستشو دهید و در پایان آب‌کشی کنید و بعد از آن سریعاً اقدام به خشک کردن ظرف خود نمایید.
  7. در صورتی که لایه پوششی ظروف مسی در معرض حرارت تغییر رنگ داد و سطح بیرونی آن به دو رنگ تبدیل شد، در این مواقع حتماً باید مقداری نمک و سرکه را مخلوط کنید تا یک ماده غلیظی ایجاد شود سپس از یک اسکاج نرم کمکه گرفته و آن را بر سطح ظرف بکشید و سپس آبکشی نمایید. برای این منظور می‌توانید از قره قروت و یا آب نارنج نیز استفاده نماید.

هنگام شستشو، سطح داخل ظروف مسی را با مقداری آب خیس کنید و با کمی‌ خاکستر و ذغال و اسکاج نرم آن را تمیز کنید سپس آن را آبکشی نمایید و برای خشک کردن آن از یک دستمال خشک یا یک تکه حوله تمیز کمک بگیرید.

  1. در صورتی که لایه پوششی شما از مسی کاملاً از بین رفته بود می‌توانید دوباره آن را ‌ترمیم نمایید و آن را مانند روز اول در بیاورید و مورد استفاده قرار دهید.
  2. پیش از استفاده نمودن از ظروف مسی آن را در ابتدای امر با مقداری شیر بجوشانید تا کلیه سموم که ممکن است در ظرف وجود داشته باشد از بین برود.
  3. در ظروف مسی از تهیه نمودن غذاهایی که اسیدی و ‌ترش هستند اکیداً خودداری نمایید. زیرا اکثر ظروف مسی فاقد پوشش قلع هستند و ممکن است باعث بروز مشکلات و ناراحتی‌هایی برای بدن شما شود. البته باید این موضوع را نیز مد نظر قرار دهید که استفاده نمودن از مس باعث به وجود آمدن حساسیت‌، حالت تهوع و اسهال در افراد می‌شود و تجمع مس اضافی در کبد به تدریج منجر به از کار افتادن آن می‌گردد.