رونمایی از ساز ابداعی «مراژ» اثر استاد محمدرضا ایلدار ژاله | هیما – روایتی از حفظ و احیاء هنرهای سنتی

همزمان با یازدهمین روز برگزاری دوازدهمین نمایشگاه «نگاره‌های چوبی هیما» از ساز «مُراژ» ابداع استاد محمدرضا ایلدار ژاله رونمایی شد.

مُراژ، از مجموعه سازهای ابداعی استاد ژاله اولین بار در سال 1384 ساخته شد. مراژ که نام خود را از سر واژه‌های نام سازنده، «محمدرضا ایلدارژاله» وام گرفته، سازی زهی-مضرابی دارای شانزده پرده و سه سیم از سری سیم‌های ویلن‌سل است. کاسه از چوب درخت توت و دسته از چوب گردو ساخته می‌شود. سیمگیر از جنس فولاد است تا در برابر فشار حاصل از سیم‌های قطور، توان مقاومت داشته باشد و مانند سایر سازهای ساخت استاد ژاله از گوشی‌های پایه برنجی بهره می‌برد. اندازۀ کاسه و نقاره 38 سانتیمتر و طول دستۀ ساز 34 سانتیمتر است. در مراژ خرک روی پوست قرار گرفته تا صدایی با طنین بیشتر تولید کند.

کوک‌های متداول در تار و سه‌تار مانند «دو سل دو»، «دو فا دو»، «دو سل ر» برای این ساز استفاده می‌شود. ساز مراژ برای صدادهی در محدودۀ باس(بم) به کار می‌رود و از این جهت آن را با تارباس مقایسه کرده‌اند، در تارباس که معمولاً با سیم‌کشی روی بدنۀ تار نامرغوب ساخته می‌شود، سه گوشی از شش گوشی بلااستفاده است و پهنای زیاد دسته، نوازنده را از حرکت‌های سریع با می‌دارد، که از این منظر مراژ شامل سه گوشی‌ست که روی سردسته قرار گرفته‌اند و دسته مراژ با طول کمتر از تارباس و پهنایی کمتر از تار و بیشتر از سه تار، مشکل حرکات پنجۀ نوازنده را مرتفع نموده است. همچنین مراژ 9 پرده کمتر از تارباس دارد که به تایید نوازندگان تارباس منطقه‌ای بدصدا (با صدیی فالش و غیرملودیک) است ولی در مراژ این مشکل حل شده است و طنین صدای مراژ کاملاً منحصر به فرد است. هم اکنون این ساز توسط اساتید و نوازندگان در گروه‌های مختلف موسیقی سنتی استفاده می‌گردد.

مراژ با مجوز و آموزش مستقیم استاد ژاله توسط سازندگان دیگر در چند شهر ایران ساخته شده و تقدیم هنردوستان گرامی می‌گردد.

بیوگرافی استاد محمدرضا ایلدار ژاله / متولد 1326 در مشکین شهر دارای درجه یک هنری

استاد محمدرضا ایلدار ژاله از کودکی علاقه وافری به موسیقی و ادبیات فارسی داشته، تاکنون سه کتاب شعر از او به چاپ رسیده. «ساز و راز»، «آئینه‌ای که دارم»، «سرود ژاله» که به تازگی منتشر شده است. وی کارمند بازنشستۀ بانک ملی ایران بوده و ساختن ساز را به طور رسمی از سال 1357 آغاز نموده. بعد از گذشت چندین سال و آشنایی کامل با ادوات موسیقی سنتی و شناخت نقاط قوت و ضعف سازهای ایرانی در پی رفع نقص‌ها و تکمیل ادوات موسیقی ایرانی برآمد. از این رو دست به ابداعات و اصلاحاتی زده.

استاد محمدرضا ایلدار ژاله بر روی هر یک از سازهایی که می‌سازد، یک شماره سریال حک می‌کند که نشان می‌دهد چندمین سازی است که توسط او ساخته شده است.

او شاگردان زیادی را تربیت کرده که برخی از آن‌ها با تایید خود استاد به ساخت سازهای ابداعی هم مشغولند. ایشان به تازگی فعالیت مجاری را آغاز کرده و سعی بر این دارد که تجربیات چهل و چند سال خود را در اختیار هنر دوستان و هنرجویان عزیز قرار دهد تا به امید خدا هر روز شاهد رشد و شکوفایی هرچه بیشتر گنجینۀ موسیقی ایران عزیز باشیم.