سفره‌ی هفتسین از گذشته تا به امروز
ایرانیان با فراهم کردن هفتسین، برای روز نخست بهار، با جمع‌آوری وسایلی مانند: آب و سبزه نماد: روشنایی و افزونی، آتشدان نماد: پایداری نور و گرما، شیر نماد: نوزایی و رستاخیز و تولد دوباره، تخم‌مرغ نماد: نژاد و نطفه، آینه نماد: شفافیت و صفا، سنجد نماد: دلدادگی و زایش و باروری، سیب نماد: رازوارگی عشق، انار نماد: تقدس، سکه تازه‌ضرب نماد: برکت و دارندگی، ماهی نماد: ماه سپری شده اسفند، نارنج نماد: گوی زمین، گل بید مشک(گل ویژه‌ی اسفند) نماد: امشاسپند سپندارمذ، در سفره خود می‌گذاشتند.
گلاب، نان پخته شده از هفت حبوب، خرما، پنیر، شکر، شاخه‌هایی از درخت مقدس انار، بید، زیتون، انجیر در دسته‌های سه، هفت یا دوازده‌تایی و کتاب مقدس از وسایل دیگر مورد استفاده در سفره هفتسین بود.
برخی از منابع آورده‌اند ایرانیان قبل از اسلام سفره «هفت‌چین» داشته‌اند و هخامنشیان در نوروز در هفت ظرف چینی غذا می‌گذاشتند که به آن هفت‌چین یا هفت‌چیدنی می‌گفتند.
در برخی از منابع تاریخی، آورده شده ایرانیان در قدیم سفره هفت‌شین داشته‌اند که به تدریج تغییر نام داده است. اجزای تشکیل‌دهنده سفره هفت‌شین شمع، شراب، شیرینی، شهد، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات بودند.
در زمان ساسانیان هفت‌شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه شین‌های نوروزی، به نشانه سبزی و جاودانگی بر سر سفره قرار گرفت.
در برخی از روستاها رسم هفت‌سینی برپا بوده است. آنها درون هفت سینی خوراکی‌های مختلف می‌گذاشتد. هفت‌سینی، بعدها با حذف (یای) به صورت هفتسین درآمده است.
دلیل تغییر هفت‌شین به هفتسین
در دوران ساسانیان و پیش از اسلام ایرانیان سفره‌ای به نام «هفت‌شین» می‌گستراندند که شامل شمع، شراب، شهد، شمشاد، شربت، شقایق بوده است. پس از آمدن اسلام به ایران و حرام اعلام شدن «شراب» آنها، خواهر و همزاد شراب را که سرکه می‌شد، بر سر سفره قرار می‌دادند و اینگونه شین به سین تغییر پیدا کرد.
علت عدد «هفت» سین‌های نوروزی
در زبان باستانی عدد هفت به نام “امرداد” است که معنای زندگی و جاودانگی را می‌دهد بنابراین ایرانیان باستان هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می‌چینند.
عدد هفت برای ایرانیان باستان مقدس بوده و برای مفاهیم مثبت، خوش‌یمنی و فال‌نیک از عدد هفت استفاده می‌کردند، به‌عنوان مثال هفت رنگ رنگین‌کمان، هفت‌خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و …
عدد هفت در قرآن کریم و نزد مسلمانان نیز اهمیت دارد و از عدد هفت در برخی از سوره‌ها و آیه‌های قرآن نام برده شده است. برای مثال حج هفت مرحله دارد و نخستین قاریان نیز هفت نفر بوده‌اند.
اجزای هفت سین امروزه
قرن‌هاست که در سفره عید هر ایرانی، هفت‌گونه خوردنی و سبزه که حرف نخست آن «سین» است، مانند: سیر، سرکه، سماق، سنجد، سمنو، سبزه و سیب چیده می‌شود و ایرانیان پس از روی آوردن به اسلام بر سر سفره‌های خود قرآن را می‌گذارند و سال نو را با آیات قرآنی آغاز می‌کنند. مسلمانان، قرآن، زرتشتیان، اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفره‌هایشان جای می‌دهند.
ماهی، تخم‌مرغ رنگ شده، آینه نیز از اجزای دیگر سفره هفتسین هستند.
گذاردن سنبل، سکه و سماور، هیچ حقیقت هفت‌سینی ندارند. همچنین ماهی قرمز سمبل عید کشور چین و چینی‌هاست. در عید چینی‌ها، ماهی قرمز را رها می‌کنند تا زندگی جریان یابد اما ما ماهی قرمز را انقدر در تنگ نگه‌می‌داریم تا جان خود را از دست بدهد.
در هفتسین پارسی، انار وجود داشته که نشانه باروری و عشق بوده است. همچنین آنها سیب سرخ را درون ظرف آب پاک و زلال می‌گذاشتند تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند پس بهتر است آیین خود را حفظ نماییم.
امروزه سفره هفتسین را روی زمین یا روی میز پهن می‌کنند و افراد خانواده دور سفره هفتسین جمع می‌شوند و برای داشتن سالی پر از شادی و خیر و برکت دعا می‌کنند. برخی از مردم همان روز عید و برخی دیگر سفره هفتسین را تا سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در روز سیزده ، سبزه‌ی سفره هفتسین را به آب می‌اندازند.
نمادهای اجزای سفره هفتسین
قرآن‌کریم: اولین چیزی که ایرانیان هنگام چیدن سفره هفتسین بر سفره قرار می‌دهند، قرآن‌کریم است. با آمدن اسلام به ایران و روی آوردن ایرانیان و مسلمان شدنشان، آنها بر سفره هفتسین خود قرآن را قرار می‌دهند تا سال نو را با توکل و توسل به خداوند متعال آغاز کنند.
سبزه:سبزه یکی از اجزای سفره هفتسین است که با رنگ و طراوت خود دل‌ها را شادمان می‌سازد. ایرانیان قبل از سال نو و در روزهای پایانی سال گندم و یا عدس می‌کارند و برخی نیز سبزه را از بیرون به صورت آماده تهیه می‌کنند.
در ایران باستان ۲۵ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان، ۱۲ ستون از خشت خام برپا می‌ساختند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند. اگر سبزه‌ها خوب می‌رویید سال پر برکتی در پیش داشتند. سبزه نماد شادابی و سرسبزی و نشانگر زندگی بشر و پیوند او با طبیعت است.
سیب: سیب، نمادی از تندرستی و زیبایی است که ایرانیان آن را برای حفظ سلامتی اعضای خانه بر سر سفره قرار می‌دهند.
سمنو: سمنو از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود و نماد زایش و باروری گیاهان و فراوانی خوراک و غذاهای خوب و پر نیرو است.
سنجد: سنجد یکی دیگر از اجزای اخوان نوروزی است که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر و نماد زایندگی، عشق و دلباختگی است.
سیر: سیر دیگر اجزای سفره هفتسین است که نماد میکروب‌زدایی و پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشم زخم است. زرتشتیان به این علت سیر را بر سفره هفتسین می‌گذاشتند، زیرا معتقد بودند بوی سیر دیوان را می‌گریزاند. آنها پوست سیر را می‌کنند و سپس آن را بر سفره می‌گذارند.
سرکه: سرکه نیز مانند سیر برای پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو بر سر سفره قرار می‌گرفت.
سماق: سماق از اجزای سفره هفتسین و نماد عشق مهر و پیوند دل‌ها می‌باشد.
خوان نوروزی اجزای دیگری دارد که عبارتند از:
* سکه: نمادی از خیر و برکت و درآمد
* تخم‌مرغ: نماد زایش و آفرینش و نشانه‌ای از نطفه و نژاد
* آینه: نماد روشنایی
* آب و ماهی: نماد برکت در زندگی