دانش نامه

آداب و رسوم جشن نوروز

نوروز نخستین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه، جشن آغازسال نوی ایرانی و یکی از کهنترین جشنهای به جا مانده از دوران ایران باستاناست. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و مردم مناطق گوناگون فلات ایران، نوروز را جشن میگیرند. در بعضی مناطق ایران، پیوسته و بدون انقطاع در دورانمختلف قبل و بعد از اسلام این جشن کم و بیش برگزار شدهاست. نوروز، در آغازفصل بهار است که امروزه به آن برابری بهاری میگویند.

سبز کردن گندم و خرید لباس از آداب و رسوم عید است. یکی دو روز مانده به آغازسال جدید (نوروزافراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاههامیروند و لباس های نو و پارچه های رنگین، خریداری میکنند. در واقع افرادخانواده با خرید لباس نو و تغییر ظواهر زندگی نشاط خاصی به زندگی خودمیبخشند.

در برخی از مناطق ایران، به رعایت این آداب و رسوم، بسیار تاکید شدهاست بهعنوان مثال در شیراز، از یکی دو ماه به نوروز مانده شیرازیها به بازار میروند ولباس عیدشان را می‌‌خرند. پارچههایی معمولاً خریداری میشود که دارای رنگروشن و سرخ یا زرد باشد. آنها معتقدند که لباس را خودشان بدوزند، پارچه آن راروزهای دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز روز پنجشنبه ساعت سنگین است ولباس مدتی روی دست میماند تا دوخته شود، روز سهشنبه اگر بریده شود نصیبدزد یا مردهشور خواهدشد و روز چهارشنبه میسوزد.

وسایل خانه نیز باید عوض شود و یا تمیز گردد. پختن نان شیرین از جمله کارهاییاست که حتماً باید قبل از عید و برای عید انجام گیرد.

سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، ده یا پانزده روز مانده به عید در خانههای شیرازصورت میگیرد. برای این کار از ظرفی استفاده میکنند که از جنس مس یا رویباشد و بعد مقداری دانه به سلامتی اعضای خانواده میریزند.

یکی از رسوم پسندیده و ارزشهای نیک عید، نظافت و خانهتکانی است که درهفتههای پیش از عید خانه تکانی یا رفت و روب انجام میگیرد و مجدداً اثاثیه راجابهجا میکنند و گردگیری میکنند و دوباره آنها را میچینند در واقع مردم قبل ازرسیدن سال نو تحولی در زندگی خود ایجاد میکنند و خانه را برای پذیرایی ازمیهمانان عید آماده میسازند.

تهیه سفره هفتسین از دیگر آداب عید نوروز است. بزرگترین نماد آیین نوروزهفتسین“، است. “محمد علی دادخواهکه اخیراً پژوهشی با عنواننوروز وفلسفه هفتسینرا به نگارش درآورده است، دراینباره مینویسد: “عدد هفتبرگزیده و مقدس است. در سفره نوروزی انتخاب این عدد بسیار قابل توجهاست. ایرانیان باستان این عدد را با هفت امشاسپند یا هفت جاودانه مقدس ارتباطمیدادند. در نجوم، عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانههفتم نوید میدهند. علامه مجلسی میفرماید: آسمان هفت طبقه و زمین هفتطبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل برآنند و اگر موقع تحویل سال، هفت آیه ازقرآن مجید را که باحرف سین شروع میشود بخوانند آنان را از آفات زمینی وآسمانی محفوظ میدارند.”

هفتسین عبارت است از: سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزی.

یکی از آداب عید نوروز، جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عید در لحظهتحویل سال نو است.

هنگام تحویل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره مینشینند، مادراسپند دود میکند، فرزند شمع روشن میکند، پدر قرآن میخواند و

هر کدام از این آداب و رسوم عید، فلسفه خاص خود را دارد، مادر اسپند دودمیکند برای دوری از چشم زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنایی خانه وزندگی تاکید میشود و از افراد بزرگ خانواده میخواهند تا در سال نو، خانه آنهارا با شمع وجود پدر و مادر نورانی کند؛ قرآن خوانده میشود تا در آغاز سال نودلها به سوی خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که دراین سال جدید نیز یار و مددکار اهلخانه باشد. حضور ثابت و گسترده قرآن نهتنهادر سفر عید بلکه در تمام آداب اجتماعی نوروز نشان از توجه مردم ایرانزمین بهقرآن دارد و قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات تحویل سال از جمله آداب سالتحویل است.

بر سر سفره عید، سکه، برنج، آب، ماهی قرمز، آیینه ونیز دیده میشود کهسکه: نشان از خیر و برکت و رفاه، برنج: نشانی از خیر و برکت و فراوانی، آب: نشان صافی، پاکی، روشنایی و گشایش کار، ماهیقرمز: شگون دارد، آیینه: برایرفع کدورت و نشانی از صفا، پاکی و یکرنگی است.

افراد خانواده بعد از تحویل سال نو با هم روبوسی کرده و عید را به هم تبریکمیگویند و برای هم سال خوب و پر برکتی را آرزو میکنند.

ایام عید فرصت مناسبی برای صلهرحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگاناست که این نیز یکی از نشانههای اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانیاست. از همان روز اول نوروز، دید و بازدیدها آغاز میشود. در همه خانوادهها رسمبر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگترهای فامیل میروند و عید را بهآنها تبریک گفته و سپس به خانه برمیگردند و منتظر میمانند تا بزرگترها به آنهاسر بزنند. در این دید و بازدیدها برگسبزی به عنوان عیدی داده میشود. علاوهبردید و بازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی ازمصیبتدیدگان در سال گذشته نیز دیدار میشود. دید و بازدیدها تا روز سیزدهبدر، (سیزدهمین روز سال نو) ادامه داد.

یکی دیگر از آداب عید نوروز اجرای مراسم سیزدهبدر است. سیزدهبدر در میانایرانیان از دیرباز امری بسیار جدی بودهاست که همواره با برپایی مراسمی خاصهمراه است. به عنوان مثال میتوان به غذاهایی که مردم به طور سنتی در روزسیزدهبدر میل میکنند اشاره کرد. خوردن کاهو سکنجبین و چغاله بادام ازخوردنیهای مرسوم عصر سیزدهبدر است.

در آخر هیما از همه شما عزیزان برای همراهی در یک سال گذشته ممنون وسپاسگزار است و از صمیمقلب برای شما عزیزان و دیگر هموطنان این مرز و بوملحظات خوشی را همراه با شادمانی وسلامتی آرزو میکند.

روز تحویل سال ۱۴۰۱

یکشنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ هجری شمسی

زمان تحویل سال ۱۴۰۱

ساعت ۱۹ و ۳ دقیقه و ۲۶ ثانیه

مطابق با ۱۷ شعبان ۱۴۴۳ هجری قمری

و ۲۰ مارس ۲۰۲۲ میلادی

حیوان سال ۱۴۰۱

ببر